Bunama (demans), bellek ve dil yetileri, soyut düşünme, yargılama gibi zihinsel işlevlerde görülen ileri yaşlarda ortaya çıkan bir hastalıktır. 65 yaş üzerindeki nüfusun %5’inde 85 yaş üzerindeki nüfusun ise yaklaşık % 30’unda bunama görülür. Yaşlı bireylerde unutkanlık doğal bir süreç gibi kabul edilebilir. Yeni bilgileri kayıt edebilmek için eskilerin bir kısmının unutulması doğaldır ama günlük yaşamımızı etkileyecek kadar unutuyorsak mutlaka bir uzman tarafından değerlendirilmekte fayda vardır.
Bunamaların %60’ı Alzheimer tipi bunama, %15’i damarsal bunama, geri kalanı fronto temporal bunama, Parkinson ve Lewy cisimcikli bunamadır. Ayrıca vitamin eksikliklerinde, ilaçların yan etkisi olarak, hormon sistemi bozukluklarında ve daha pek çok hastalıkta da bunama belirtileri görülebilir. Bu tür bunamalar, altta yatan sorun tedavi edilince, düzelir.
Bunama tanı ve ayırıcı tanısı ancak detaylı muayene, nöropsikolojik testler ve laboratuvar incelemeler sonucunda yapılabilir. Doğru tanı ve uygun tedavi iyileşme açısında hayati önem taşır.
Alzheimer Hastalığı, bunamanın bir türüdür ve 65 yaşından sonra en sık görülen bunama çeşididir. En önde bozulan beyin işlevi ‘bellektir’. Yani hastalık unutkanlık ile başlar. Kişi gördüğü duyduğu algıladığı bilgileri kayıt edemez ve bellek depolarına göndermez ve bilgi lazım olunca da ‘hatırlayamaz’. Hastalığın ilerlemesi ile unutkanlık ve ileri dikkat eksikliğine, nesneleri adlandırmada zorluk, olaylar hakkında akıl yürütememe, geleceği ve yapacaklarını planlayamama, neyin gerçek neyin olmadığını ayırt edememe gibi diğer bozulmalar eklenir. Hastalığın orta evrelerinde para hesabı yapmak, yemek pişirmek temizlik yapabilmek, seyahat etmek, yolunu bulmak gibi beceriler kaybolur. İleri aşamada ise hastalar yemek yemekte, idrar ve gaitalarını tutabilmekte, tek başına yürüyebilmekte bile zorlanırlar, maalesef hastalığın sonuna doğru tamamıyla bir bebek gibi bakıma muhtaç hale gelirler.
Alzheimer hastalarının belirtilerini başlıca iki bölüme ayırmak gerekir:
- Bilişsel belirtiler: Bunlar başlıca unutkanlıkla ilgilidir.
- Davranışsal belirtiler: Moral bozuklukları ve depresyon, doğru olmayan ve saçma inanışlar ve hayal görme, uydurma, huy değişiklikleri, bağırma, vurma, küfretme, ev içinde sürekli dolanma, yemek yememe, idrar ve gaitasını altına yapma, uygun olmayan cinsel davranışlardır.
Aslında davranışsal belirtiler hastaları ve yakınlarını unutkanlıktan daha fazla zorlar ve tükenmelerine, yorulmalarına ve kendi sağlıklarının bozulmasına yol açar.
Alzheimer hastalığının tedavisi de bu iki grup belirti üzerine odaklanır. Mevcut Alzheimer ilaçları unutkanlıkla ilgili belirtileri ortadan kaldıramaz ancak hastalığın seyrini yavaşlatır. Davranışsal belirtiler ise Psikiyatrik ilaçlarla kontrol altına alınır. Düzenli ilaç kullanımı önemlidir.